Tương truyền, vào khoảng những năm 1285-1288, sau khi vua Trần Nhân Tông dẹp xong giặc phương Bắc đã truyền ngôi vua cho con trai và lên núi Yên Tử tu hành. Tại đây, ông đã sáng lập ra Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử và phát động các tín đồ Phật tử trồng cây mai vàng. Sau nhiều năm được bàn tay các tín đồ Phật tử chăm sóc và sự ưu ái của thiên nhiên, từ những cây mai nhỏ bé đã thành các khu rừng mai rộng lớn. Theo mốc thời gian đó, đến nay, các khu rừng này đã gần 800 năm tuổi. Những Phật tử và du khách đến đây đã đặt tên cho các khu rừng này là “Đại lão mai vàng Yên Tử”. Rừng “Đại lão mai vàng” phân bố tại nhiều điểm ở quanh núi Yên Tử như tại khu vực chùa Đồng Tử , Thác Vàng, Thác Bạc, chùa Một Mái, chùa Vân Tiêu, chùa Bảo Sái... Sinh trưởng trên đất Phật, bên những vách đá cheo leo mà vẫn có tuổi thọ hàng trăm năm, loài hoa này là một biểu tượng cho sự thanh cao, tinh thần bền bỉ, vượt lên khó khăn.
   Mai vàng Yên Tử được khẳng định là cùng họ với mai vàng miền Nam và là một loài quý hiếm. Cũng sắc vàng, bông lớn, nhưng giống mai xứ Bắc lại có vẻ đẹp riêng, 5 cánh xòe rộng, lộc xanh chứ không đỏ, có mật cho ong hút và đặc biệt, trời càng lạnh, hoa càng tỏa hương thanh khiết. Mai vàng Yên Tử càng trở nên quý hơn bởi sống trong rừng già đầy sương gió, có sức sống bền bỉ, kiên cường. Ngày xuân, cả rừng hoa nở rộ, nhìn xa như tấm áo cà sa vàng rực phủ lên non thiêng, mang vẻ đẹp nhân văn và giá trị tâm linh gắn với thiền phái Trúc Lâm đầy sâu sắc, ý nghĩa.
   Vài năm trở lại đây, khi giá trị của mai vàng Yên Tử được nhìn nhận đúng đắn thì cũng là lúc giống mai này bị mai một. Sự khai thác thiếu bền vững của người dân khiến rừng mai cổ thụ đứng trước nguy cơ bị tàn phá. Số người có nhu cầu chơi mai vàng Yên Tử, trưng bày trong dịp Tết liên tục tăng cao. Không ít người lặn lội từ các tỉnh xa tới hỏi mua, sẵn sàng trả giá cao mà vẫn không thể tìm được cây ưng ý.
   Năm 2012, tỉnh Quảng Ninh đã chính thức phê duyệt dự án bảo tồn mai vàng Yên Tử. 8,2 tỷ đồng từ ngân sách và vốn xã hội hóa đã được huy động để khôi phục, bảo tồn loài cây độc đáo này, biến mai vàng trở thành loài hoa đặc trưng cho vùng đất Yên Tử. 
Mùa mai vàng nở rực rỡ trên núi Yên Tử đã trở thành cảnh quan huy hoàng mà bất cứ ai cũng muốn ít nhất một lần được chiêm ngưỡng, thưởng lãm. Đến với Yên Tử giờ đây không chỉ còn là chuyến hành hương về miền đất Phật mà còn là chuyến hành trình khám phá núi rừng, hòa mình với thiên nhiên để thấy được sự bình an, thanh tịnh trong tâm hồn của mỗi người.

Trung tâm TTXTDL biên tập